چرا برخی از افراد در خواب می میرند؟!

در افسانه های یونان باستان، خواب برادر دو قلوی مرگ، فرزند خدایان تاریکی و شب به شمار می رفته است. به نظر می رسد همواره رابطه ای بین خواب و مرگ وجود داشته است. هنگامی که فردی در خواب می میرد، به نظر می رسد یک راه آرامش بخش و تقریبا ایده آل برای عبور از زندگی است. اما چرا برخی در خواب خود می میرند؟ بررسی برخی از شایع ترین علل و چگونگی اختلالات خواب مانند آپنه خواب، خروپف و بی خوابی نشان می دهد که این موارد ممکن است منجر به این شوند که ما دیگر هرگز از خواب بیدار نشویم!

از اینرو، ما در این مقاله به بررسی اختلالاتی پرداخته ایم که با مرگ در خواب رابطه مستقیم و تنگاتنگی دارند.

در چه مواردی مرگ به بالین ما می آید؟

ما یک سوم زندگی مان را صرف خواب می کنیم، بنابراین نباید جای تعجب باشد که بسیاری از افراد در خواب می میرند. بین مرگ در طول شب (به ویژه هنگامی که فرد سالم است) و مردن در اثر یک بیماری کشنده و خطرناک، تفاوت عمده ای وجود دارد. افراد سالمند و کسانی که بیمار هستند، نسبت به افراد جوان و سالم به بررسی موشکافانه کمتری نیاز دارند.

بسته به مکان مرگ (در خانه، در بیمارستان و یا در مراکز مراقبت و نگهداری از سالمندان)، ممکن است مرگ توسط یک پزشک تایید و تشخیص داده شود. به ندرت به انجام کالبد شکافی نیاز است، مگر این که شرایط غیر معمولی وجود داشته باشد. این ارزیابی ممکن است در بزرگسالان جوان تر و کودکان که به طور ناگهانی در وضعیتی بدون بیماری می میرند، بیشتر باشد.

در مواردی، حتی با انجام کالبد شکافی هم چیزی تشخیص داده نمی شود. بنابراین می توان گفت علت مرگ طبیعی مشخص نیست. در گواهی فوت ممکن است دلایل کلی و نامشخصی ذکر شود: “نارسایی قلبی-عروقی”، “مرگ ناشی از علل طبیعی” یا حتی “کهولت سن”.

خانواده و دوستان فرد متوفی ممکن است از آنچه اتفاق افتاده است تعجب کنند و بنابراین درک برخی از علل مرگ ناگهانی در خواب می تواند بسیار مفید باشد.

در نظر گرفتن تروما، عوامل محیطی و مواد

در بعضی موارد، مرگ ناشی از نوع خاصی از عوامل بیرونی، به طور مستقیم تاثیر گرفته از محیط زیست و یا عامل خارجی دیگری می شود. به عنوان مثال، یک زمین لرزه ای که موجب فروپاشی و تخریب یک ساختمان می شود، ممکن است منجر به مرگ ناشی از تروما در خواب شود. مسمومیت با مونوکسید کربن در اثر تهویه نامناسب و یک منبع حرارت نامناسب ممکن است در مرگ در خواب دخیل باشد. قتل هم می تواند در طول خواب اتفاق بیفتد، زیرا اکثر قتل ها اغلب در شب اتفاق می افتد.

داروهایی که برای درمان اختلالات پزشکی، از جمله درد و بیخوابی مصرف می شوند، خطر مرگ را افزایش می دهند. در صورت مصرف بیش از حد این داروها، برای مثال در شرایط اوردوز یا مصرف بیش از حد الکل، این احتمال افزایش می یابد. مسکن ها و داروهای مخدر نیز ممکن است تنفس را دگرگون کنند یا به طور کل مانع از نفس کشیدن شوند. برای مثال، در بیماری ای مانند سرطان، ممکن است به سطوح بالایی از مورفین نیاز باشد که به دلیل کند شدن تنفس موجب تسریع روند مرگ می شود.

حال که با علل خارجی مردن در خواب آشنا شدید، اجازه دهید علل داخلی مرگ را بررسی کنیم و بر روی عوامل اصلی تر متمرکز شویم.

بررسی نارسایی قلب و ریه ها

شاید بهتر باشد علل مرگ را از منظر “کد آبی” که یک اصطلاح پزشکی است که در بیمارستان به کار می رود، بررسی کنیم. کد آبی به معنای حمله قلبی-ريوی بوده و نشان دهنده نیاز فرد به احیای قلبی-ريوی است.

هنگامی که فردی در حال مرگ است یا در معرض خطر مرگ قرار می گیرد، چند سیستم وابسته وجود دارد که معمولا ناقص عمل می کنند. در اغلب موار، نارسایی عملکرد قلب و ریه ها عامل اصلی برشمرده می شود.

تشدید نارسایی تنفسی ممکن است به تدریج بر عملکرد قلب و سایر سیستم ها تأثیر بگذارد. کاهش حاد عملکرد قلبی، مانند حمله قلبی عظیم، به سرعت بر جریان خون رسانی به مغز تاثیر می گذارد و به نوبه خود منجر به نارسایی آنی تنفسی می شود. ریه ها نیز ممکن است به سرعت مملو از مایع شوند.

حین ارزیابی علل مرگ در خواب یک فرد، این نیز می تواند مفید باشد که عللی که بر این دو سیستم مرتبط با یکدیگر تاثیر می گذارند را هم بررسی کرد:

شواهد قابل توجهی مبنی بر این که عملکرد قلب ممکن است بر مراحل مختلف خواب تأثیر داشته باشد، وجود دارد. به طور خاص، مرحله حرکت سریع چشم (REM) ممکن است با افزایش خطر نزدیک شدن به صبح به بدن هشدار بدهد. همچنین به نظر می رسد مشکلات قلبی با الگوهای شبانه روزی ارتباط داشته باشد، و اغلب منجر به بروز مشکلاتی در اوایل شب و نزدیک به زمان بیداری می شود.

حملات قلبی زمانی رخ می دهد که یک رگ خونی (یا عروق کرونر) که خون رسانی بافت عضلانی را تامین می کند، مسدود می شود و بافت دچار آسیب دیدگی یا مرگ می شود. این انفارکتوس قلبی ممکن است از حوادث جزئی تشکیل شده باشد که به صورت تدریجی، عملکرد را به انسداد فاجعه بار منجر می کند که به نارسایی کامل قلب (به عنوان یک پمپ) می انجامد. اگر خون نتواند گردش کند، سیستم های دیگر بدن به سرعت از کار می افتند و به دنبال آن مرگ حادث می شود.

قلب همچنین می تواند بی نظمی هایی را تجربه کند که بر سیستم الکتریکی اش تاثیر می گذارد. شارژی که برای فعالیت عضلات قلب مورد نیاز است به صورت همزمان می توانند اختلال ایجاد کند. انقباضات ممکن است نامنظم، بیش از حد سریع یا خیلی آهسته باشند، و ممکن است اثرات پمپاژ قلب به خطر افتاده باشد.

آریتمی ها نیز ممکن است علت شایع مرگ در طول خواب باشد. آسیستول یک نوع ایست قلبی است که هنگامی که فعالیت الکتریکی قلب شناسایی نمی شود، اتفاق می افتد. فیبریلاسیون دهلیزی نیز می تواند عملکرد قلبی را تضعیف کند. ریتم های مشابه بطنی، از جمله تاکی کاردی بطنی، نیز ممکن است کشنده باشد. بلوک های قلبی که بر الگوی الکتریکی تاثیر می گذارند، ممکن است منجر به اختلال در عملکرد قلب و در نهایت مرگ شوند.

نارسایی احتقانی مزمن قلب (CHF) ممکن است به تدریج منجر به نارسایی قلبی شود. نارسایی قلب در سمت چپ به سرعت سمت راست قلب را نیز تحت تاثیر قرار می دهد، که منجر به تجمع مایع در ریه ها (با علامت تنگی نفس، به ویژه هنگام دراز کش) و تورم در پاها می شود که به نام ادم محیطی شناخته می شود. اگر قلب تجربه بیش از حد حجم داشته باشد، توانایی اش برای گردش خون را می تواند از دست بدهد.

مهمتر از همه، قلب ممکن است بر سیستم های دیگر تاثیر بگذارد که بر توانایی آن در خون رسانی تاثیر می گذارد. نکته شایان توجه این که ریتم نامنظم قلب ممکن است منجر به لخته شدن خون شود که به سمت مغز می رود و موجب سکته مغزی می شود. فشار خون بالا نیز ممکن است این خطر را افزایش دهد. اگر سکته مغزی به مغز استخوان آسیب برساند، تنفس، باز شدن چشم، کنترل عضلات و هوشیاری ممکن است در معرض خطر بیافتد. این نوع سکته مغزی ممکن است کشنده باشد و می تواند در خواب رخ دهد.

ریه ها مانند یک تیم، عملکرد قلب را تکمیل می کنند و اگر یکی از سیستم ها به شدت دچار نارسایی شود، احتمال دارد که بر دیگری تاثیر بگذارد.

بیماری ریوی اغلب مزمن است و اثرات آن ممکن است به تدریج توسعه یابد. با این حال، هنگامی که یک واکنش حیاتی رخ می دهد، ممکن است مرگ رخ دهد.

ریه ها در وهله نخست، مسئول تبادل اکسیژن و دی اکسید کربن موجود در محیط هستند. وقتی که آنها به درستی عمل نکنند، سطح اکسیژن افت شدید پیدا می کند، سطح دی اکسید کربن افزایش می یابد، و تغییرات خطرناکی در تعادل اسید و باز بدن می تواند رخ دهد.

انسداد شدید، مانند خفگی ناشی از استفراغ، ممکن است منجر به اختناق یا آسفیکسی شود. اگرچه بعید به نظر می رسد، اما ممکن است اختلالی همچون آپنه خواب انسدادی منجر به مرگ در خواب نیز شود.

نارسایی تنفسی ممکن است به علت بیماری دژنراسیون مزمن رخ دهد. خود نارسایی ریه ها نیز می تواند دخیل باشد، مانند:

• بیماری مزمن انسدادی ریوی (COPD)
• آمفیزم
• فیبروز کیستیک
• سرطان ریه
• فیبروز ریوی
• ذات الریه
• آسم شدید
• آمبولی ریوی (لخته خون شدن در ریه ها)

همچنین ممکن است ریه ها به علت تغییراتی در عضلات یا سیستم عصبی، مانند بیماری اسکلروزی جانبی آمیوتروپیک (بیماری ALS یا Lou Gehrig) یا میاستنی گراویس، دچار نارسایی شده باشند.

حتی اختلالات مادرزادی هم می توانند بر توانایی تنفس تأثیر بگذارد مانند سندرم مادرزادی هیپوونتیلیشن مرکزی. سندرم مرگ ناگهانی نوزادان (SIDS) نیز نشان دهنده نارسایی تنفس طبیعی در طول خواب است.

هنگامی که مرگ به آرامی در حال وقوع است، یک الگوی مشخصی از تنفس به نام تنفس شین استوکس رخ می دهد. اغلب در نارسایی قلبی، استفاده از داروهای مخدر و آسیب به بافت مغز، ممکن است نشان دهنده توقف ناگهانی تنفس و مرگ باشد.

بررسی سایر علل و نقش اختلالات خواب

ممکن است مرگ در خواب به علت چند اختلال دیگر، از جمله برخی از اختلالات خواب رخ دهد. به طور خاص، تشنج ممکن است کشنده باشد. یک وضعیت به نام مرگ ناگهانی در صرع وجود دارد (SUDEP) که هنوز به طور کامل درک نشده است.

آپنه خواب انسدادی ممکن است سایر شرایط پزشکی که مرگ آور هستند را تشدید کند. این شرایط پزشکی شامل سکته مغزی، حملات قلبی، نارسایی قلبی و آریتمی ها می شود که می توانند باعث مرگ ناگهانی شوند.

بررسی علل آپنه خواب (وقفه تنفسی حین خواب) از زبان دکتر مصطفی امیری، متخصص اختلالات خواب:

مرگ ممکن است در اثر اختلالاتی به نام پاراسومنیا اتفاق بیافتد. راه رفتن در خواب می تواند فرد را در موقعیت های خطرناک، از جمله پرت شدن از پنجره از طبقه بالا، بیرون پریدن از یک کشتی گردشگری یا سرگردانی در خیابان قرار دهد. مردن ناشی از راه رفتن در خواب معمولا خودکشی بدون داشتن زمینه افسردگی یا افکار خودکشی شناخته می شوند.

اختلال رفتاری در خواب REM ممکن است منجر به افتادن از تختخواب و ضربه به سر در حین خواب شود. این امر می تواند موجب خونریزی داخلی یا هماتوم اپیدورال شود که می تواند به سرعت مرگبار باشد.

حتی اگر اختلالات خواب بلافاصله منجر به مرگ نشوند، شواهدی وجود دارد که نشان می دهد بی خوابی خطر ابتلا به خودکشی را افزایش می دهد. محرومیت از خواب طولانی مدت ممکن است بعد از سال ها خواب کم، نرخ کلی مرگ و میر را افزایش دهد.

توصیه کارشناسانه ما

به منظور اجتناب از مرگ حین خواب ناشی از اختلالات خواب، از سایر علائم (از جمله بی خوابی و بیداری در صبح زود) و یا علائم آپنه خواب (وقفه های تنفسی، خروپف، نوکتوریا، بروکسیسم یا دندان قروچه، خواب آلودگی روزانه، اختلالات خلقی و شناختی و غیره) مطلع شوید. خوشبختانه اختلالات خواب قابل درمان هستند. سلامت کلی خود را بهینه کنید و نقش مهم خواب سالم بر سلامت خود را فراموش نکنید.

چنانچه از هریک از اختلالات خواب رنج می برید، همین امروز با کلینیک خواب ما تماس حاصل نمایید.

شاد و سلامت باشید.

تحقیق و ترجمه: مینو زرفش