توهم هیپناگوژیک یا توهم هیپنوگوجیک (توهم پیشاخواب / توهم پیش از خواب) رویدادی حسی، بصری، لمسی یا شنیداری است که معمولا کوتاه و گاهی اوقات طولانی مدت بوده و در مرحله گذار از بیداری به خواب (هیپناگوژیک) یا خواب به بیداری (هیپنوپامپیک) رخ می دهد. آن گونه که از شواهد به نظر می رسد، این پدیده برای اولین بار توسط پزشک آلمانی ایسبرند ون دیمربروک در سال 1664 عنوان شد.
در این نوع توهم، فرد ممکن است صداهایی را که وجود ندارد، بشنود و توهمات بصری داشته باشد. این توهمات دیداری شنیداری بسیار واضح هستند و ممکن است نامأنوس و گاها نگران کننده باشند.
این وضعیت معمولا بخش چهار گانه ای است از نارکولپسی که شامل موارد زیر می باشد:
این موارد چهار گانه به ندرت در کودکان دیده می شود.
اپیدمیولوژی توهم هیپناگوژیک
- توهم هیپناگوژیک ممکن است بدون ابتلا به نارکولپسی نیز رخ دهد. افراد ممکن است تمایلی به صحبت کردن در این باره نداشته باشند، زیرا می ترسند از سوی دیگران، بیمار روانی تلقی شوند. با این حال، به نظر می رسد این اختلال در اکثر افراد، حداقل یک بار در زندگی شان رخ دهد.
- تنوع گسترده ای در نرخ گزارش شده منجر به ایجاد نقل قول های بسیار زیادی در زندگی افراد شده است: هیپنوپامپیک 6 تا 13 درصد، هیپناگوژیک 25 تا 38 درصد.
- نسبت جنسی برابر است.
- یک مطالعه که بر روی 14000 نفر صورت گرفت، نشان داد افرادی که دارای اضطراب، افسردگی یا اختلال عاطفی دوقطبی هستند، حداقل دو بار در هفته توهمات هیپناگوژیک یا هیپنوپامپیک را تجربه می کنند و این در مقایسه با سایر افراد، دو برابر بیشتر است.
- همان مطالعه نشان داد که بیماران مبتلا به اختلالات تنظیم شناختی حداقل یک بار در هفته در معرض این پدیده ها قرار دارند که در مقایسه با سایر افراد، 1.5 برابر بیشتر است.
- این مطالعه همچنین گزارش داد که بیش از نیمی از افرادی که تحت تاثیر توهم هیپناگوژیک یا هیپنوپامپیک قرار دارند، هیچ علائمی دال بر وجود اختلالات فیزیکی، اختلال سوء مصرف مواد، اختلال خواب یا سایر اختلالات روانپزشکی نداشتند.
عوامل خطر
- بین توهم هیپناگوژیک و هیپنوپامپیک با نارکولپسی و برخی از فنوتیپ های HLA ارتباطی وجود دارد.
- بنا بر گزارش ها، مصرف داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای با بروز توهم هیپناگوژیک و هیپنوپامپیک در ارتباط است.
بروز توهم هیپناگوژیک
- توهم هیپناگوژیک ممکن است در شروع خواب یا طی روز یا شب رخ دهد. این توهمات معمولا کاملا واضح و بصری هستند.
- توهم های دیداری معمولا از اشکال ساده مانند حلقه های رنگی و یا قسمت هایی از اشیاء تشکیل می شوند که ممکن است ثابت یا در اندازه های متغیر باشند. ممکن است تصویر شکل گرفته از یک حیوان یا یک شخص ظاهر شود و اغلب نیز رنگی است.
- توهمات شنیداری بسیار شایع هستند اما حس های دیگر به ندرت درگیر می شوند. توهمات شنیداری می تواند از چند صدای مختلف تا یک ملودی استادانه، متفاوت باشد. در این وضعیت، تهدیدها یا انتقاد نیز گزارش شده است.
- نوع دیگری از توهم که گاهی در شروع خواب گزارش می شود، شامل احساسات سنستوپاتیک اولیه (مانند برداشتن، مالیدن و یا لمس کردن)، تغییر مکان اعضای بدن (مانند جا به جا شدن یک دست به یک پا) و یا احساسات شناوری و یا تجربیات فرا بدنی (مانند حرکت بدن در فضا و یا شناور شدن در بالای تخت) که ممکن است بسیار دقیق باشد.
- در صورتی که خستگی یا کسالت، اغلب با شرم اجتماعی همراه باشد، ممکن است سابقه نارکولپسی با توانایی خوابیدن وجود داشته باشد. این امر ممکن است منجر به ناتوانی در نگه داشتن شغل شود.
علائم
در خصوص توهم هیپناگوژیک معمولا نشانه های فیزیکی غیر طبیعی وجود ندارد و تنها می توان به تجر به یک توهم حسی، بصری، لمسی یا شنیداری اشاره کرد که گاهی کوتاه و گاهی طولانی مدت بوده و در مرحله گذار از بیداری به خواب یا خواب به بیداری رخ می دهد.
تشخیص های افتراقی
- چنانچه این وضعیت ناشی از نارکولپسی باشد، بسیار حائز اهمیت است که هرچه سریع تر اقدامی کنید، چرا که این اختلال، یک وضعیت قابل درمان است.
- اسکیزوفرنی می تواند منجر به بروز برخی توهمات، از جمله توهم شنیداری ناخوشایند شود.
- توهم موسیقیایی، پدیده شنیداری پیچیده ای است که اغلب افراد سالخورده ناشنوا را تحت تاثیر قرار می دهد که در آن، افراد نوای آواز یا نواختن ابزار آلات موسیقی را می شنوند. از دست دادن شنوایی پیشرونده ناشی از اتواسکلروز، محرک های حسی خارجی معمول را ملزم به مهار خروج از ردیابی حافظه در مغز می کند و در نتیجه ادراکی که قبلا ثبت شده است، “آزاد می شود”.
- در این رابطه ممکن است سوء مصرف مواد وجود داشته باشد.
- هراس شبانه در کودکان
- تشنج های کانونی
- بدون تشنج
تحقیقات
- آزمایش خون و تصویر برداری به احتمال زیاد همه چیز را طبیعی نشان می دهد.
- برای تشخیص نارکولپسی ممکن است لازم باشد که به یک کلینیک مخصوص خواب مراجعه کنید.
کنترل و مدیریت توهم هیپناگوژیک
- توهم هیپناگوژیک را می توان با مصرف داروهای ضد افسردگی مهارکننده REM مانند ونلافاکسین (Effexor®) یا سایر مهارکننده های باز جذب سروتونین انتخابی درمان کرد.
- علی رغم نقش متفاوتی که در علل ایجاد توهم هیپناگوژیک و هیپنوپامپیک وجود دارد، مصرف داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای نیز برای درمان توهمات توام با نارکولپسی توصیه می شود. با این وجود بررسی پایگاه داده ای کچرین نشان داد که این روش بی تاثیر بوده است.
- برای رفع این توهمات، فلوکستین نیز توصیه شده است.
- توهم های موسیقیایی ممکن است توسط الانزاپین، کورتیاپین، فلووکسامین، کلومیفامین، کاربامازپین، والپروات و دونپزیل به طور موثری درمان شوند.
برای درمان نارکولپسی، مقاله جداگانه نارکولپسی و کاتاپلکسی را مشاهده کنید.
پیش آگهی
اگر بیمار مبتلا به نارکولپسی باشد، پیش آگهی مربوط به آن در خصوص توهم هیپناگوژیک نیز کاربرد دارد. در غیر این صورت، حصول اطمینان تنها چیزی است که مورد نیاز است. اگر این اختلال نگران کننده و مخرب باشد، ممکن است به صورت متناوب دارو تجویز شود.
چنانچه مایل به برنامه ریزی برای مشاوره و یا گفتگو با یک متخصص خواب در مورد این اختلال هستید، روی این لینک کلیک کنید و با یکی از متخصصین ما مشاوره تلفنی دریافت کنید.
شاد و سلامت باشید.
تحقیق و ترجمه: مینو زرفش
من خیلی وقته اینجوریم
به هیچ کسم نگفتم
میترسم خطرناک باشه
یه سوالی دارم همسر من چند وقت هست که روی دیوار خونه نور آبی رنگ میبینه و زمانی که این نور رو میبینه میگه بدنش از داخل شروع به لرزیدن سر شدن دست و پا و احساس میکنه سطح کف اتاق بالا و پایین میشه یا از رو زمین جدا میشه اوایل فکر می‌کرد این نوری که میبینه کار همسر قبلیش که جداشدن هست که اون رو اذیت میکنه با صبحت کردن قانع کردم که این موضوع توهم هست و نوعی بیماری هست و قبول کرده اما هر چقدر تلاش می‌کنم نمیتونم کاری کنم که این موضوع آزارش نده و نسبت به داروهای اعصاب جبهه گیری و مقاومت میکنه تصورش اینه که باعث میشه فقط یه گوشه ای بیافته آیا فقط باید با دارو درمان بشه یا با مشاوره هم میشه