شب ادراری یا انورزیس از تشخیص تا درمان
شب ادراری که انوروزیس شبانه نیز نامیده می شود، نوعی اختلال خواب از دسته پاراسومنیا یا خواب پریشی محسوب می گردد. پاراسومنیا به وقایع ناخواسته ای اطلاق می شود که در حین خواب به وجود می آیند.
شب ادراری زمانی رخ می دهد که فرد به طور تصادفی در خواب ادرار کند. این امر در نتیجه عدم توانایی در بیدار شدن از خواب حین پر شدن مثانه است. این حالت ممکن است از ناتوانی در جلوگیری از انقباض مثانه حاصل شود. این ها مهارت هایی هستند که شما در طول رشد می آموزید.
محدوده سنی وسیعی برای کسب این مهارت ها وجود دارد. ادرار کردن برای نوزادان نوعی رفلکس در هنگام خواب و بیداری محسوب می شود. این اتفاق تا حدود 18 ماهگی رخ می دهد.
از 18 ماهگی تا حدود 3 سالگی، یک کودک زمانی که مثانه اش پر می شود، شروع به یادگیری به تأخیر انداختن ادرار خود می کند. ابتدا کودک این کار را هنگامی که بیدار است، انجام می دهد.
در سنین بالاتر، کودک می آموزد که این کار را حین خواب نیز انجام دهد. رشد و بلوغ کودک تعیین کننده این امر است که در چه سنی این مهارت آموزی را کسب کند.
اکثر کودکان باید قادر باشند تا رسیدن به سن حدود پنج سالگی، مثانه خود را در طول خواب کنترل کنند. به این ترتیب، شب ادراری به عنوان یک اختلال خواب در نظر گرفته نمی شود، مگر اینکه در یک فرد حداقل 5 ساله، دست کم دو بار در هفته رخ دهد.
شب ادراری می تواند اولیه یا ثانویه باشد. یک کودک مبتلا به شب ادراری اولیه به مدت شش ماه مستمر در طول شب هرگز پیش نیامده که رختخوابش خشک باشد و از بدو تولد هر شب، شب ادراری داشته است.
یک کودک یا بزرگسال مبتلا به شب ادراری ثانویه به مدت شش ماه مستمر در طول شب رختخوابش خشک بوده است و قبلا دچار شب ادراری نمی شده است. اما بعد حداقل دو بار در هفته و به مدت حداقل سه ماه، شب ادراری داشته است.
میزان وازوپرسین در بدن شما به طور طبیعی در طول خواب افزایش می یابد. این یک هورمون است که توسط غده هیپوفیز تولید می شود. این هورمون، میزان ادراری را که توسط کلیه تولید می شود، کاهش می دهد.
افزایش وازوپرسین اغلب شما را مجبور به رفتن به دستشویی در شب می کند. تعداد کمی از کودکان مبتلا به شب ادراری اولیه، این افزایش طبیعی در وازوپرسین را در طول خواب از ندارند. در نتیجه، آنها ادرار بیشتری نسبت به آنچه مثانه می تواند تحمل کند، دارند. اگر آنها از نتوانند خواب بیدار شوند، قطعا جایشان را خیس می کنند.
هنگامی که کودک رختخوابش را خیس کند، اعتماد به نفس وی می تواند صدمه ببیند. این اولین خطر در مواجهه با شب ادراری است. این که خانواده چه واکنشی نسبت به بروز این موضوع نشان دهند، بسیار مهم است. واکنش آنها تا حد زیادی مشخص خواهد کرد که این مسئله تا چه حد شدید است.
علائم شب ادراری
اگر فرزند شما بیش از پنج سال سن داشته باشد و به شب ادراری اولیه مبتلا باشد، ممکن است:
- حداقل دو بار در هفته به صورت تصادفی شب ها ادرار کند
- به طور مداوم در مدت حداقل شش ماه گذشته در طول خواب، رختخوابش خشک باشد
اگر شما یا فرزند تان سنی بالاتر از پنج سال داشته و به شب ادراری اولیه مبتلا باشید، ممکن است:
- حداقل دو بار در هفته به صورت تصادفی شب ها ادرار کنید
- به طور مداوم در مدت حداقل شش ماه مستمر گذشته در طول خواب، رختخواب تان خشک باشد
همچنین مهم است بدانید که آیا چیز دیگری وجود دارد که موجب شب ادراری تان است. این اختلال ممکن است در نتیجه یکی از موارد زیر باشد:
- یک اختلال خواب دیگر
- یک وضعیت پزشکی
- مصرف دارو
- اختلال در سلامت روان
- سوء مصرف مواد
عوامل خطر
در کودکان و نوجوانان نرخ ابتلا به شب ادراری اولیه به صورت زیر است:
- 10٪ در 6 ساله ها
- 7٪ در 7 ساله ها
- 5٪ در 10 ساله ها
- 3٪ در 12 ساله ها
- 1 تا 2 درصد در 18 ساله ها
شب ادراری اولیه در پسران بیشتر از دختران است. نرخ کودکان مبتلا به شب ادراری اولیه که به طور خود به خود بهبود می یابند، حدود 15 درصد است.
به نظر می رسد یک پیوند ژنتیکی در رابطه با شب ادراری اولیه وجود دارد. کودکانی که والدین و یا خواهر و برادرشان به شب ادراری اولیه مبتلا بوده اند، احتمال بیشتری وجود دارد که به این اختلال مبتلا شوند. شب ادراری در 2.1٪ از افراد مسن نیز گزارش شده است. این نرخ در زنان بیش از مردان است.
برخی از افراد ممکن است حتی در هنگام بیداری به طور تصادفی ادرار کنند. این موضوع با یک مشکل فیزیکی مرتبط است. استرس اجتماعی یا ذهنی به ندرت موجب شب ادراری اولیه می شود اما بیشتر در کودکان زیر رخ می دهد:
- کودکان مبتلا به اختلال کمبود توجه / بیش فعالی
- کودکان در خانواده های نابسامان
شب ادراری ثانویه اغلب در کودکانی که اخیرا با فشار های جدی اجتماعی یا روانی مواجه شده اند، بیشتر اتفاق می افتد. این فشار ها شامل موارد زیر است:
- طلاق والدین
- سوء استفاده جنسی و فیزیکی
- بی توجهی
کودکان مبتلا به شب ادراری ثانویه همچنین احتمال دارد که یبوست داشته باشند و شلوار خود را خیس کنند.
اختلالی مانند گیج بیداری (بیدار شدن در یک مرحله بسیار عمیق از خواب) ممکن است شامل ادرار کردن یک کودک در یک مکان عجیب در طول خواب باشد. اگرچه کودک تمایل دارد در شب خود را خشک نگه دارد.
به شب ادراری ثانویه می تواند در هر سنی رخ دهد. این امر می تواند با یک یا چند مورد زیر مرتبط باشد:
- ناتوانی در نگه داشتن ادرار، به دلیل بیماری سلول داسی شکل یا برخی از انواع دیابت
- افزایش تولید ادرار ناشی از مصرف کافئین، ادرار آورها یا سایر ترکیبات دیگر
- مشکلات دستگاه ادراری، مانند عفونت های دستگاه ادراری یا مثانه تحریک پذیر
- یبوست مزمن و بی اختیاری ادرار
- یک مشکل عصبی مانند تشنج و صرع
- آپنه انسدادی خواب
- فشار اجتماعی یا روانی
در میان افراد سالمند، ممکن است به علائم زیر مربوط باشد:
- نارسایی احتقانی قلب
- آپنه انسدادی خواب
- افسردگی
- دمانس
تشخیص
با پزشک کودک خود درباره شب ادراری اش کنید. اگر ریشه مشکل شما فشار اجتماعی یا روانی باشد، باید با یک درمانگر مشورت کنید.
اگر شما یا فرزند تان در طول شب خواب خوبی ندارید و یا در طول روز خیلی خواب آلود هستید، باید با یک متخصص خواب ملاقات کنید. ممکن است اختلال خواب دیگری در این مورد دخیل باشد.
پزشک باید بداند زمان شروع شب ادراری در شما یا فرزند تان را بداند. او باید بداند که هر چند وقت یک بار این اختلال در شما ظاهر می شود و چه مدت طول می کشد. منابع استرس و فشار را نیز با وی در میان بگذارید. پزشک باید سوابق کامل پزشکی شما را نیز بداند. حتما پزشک تان را از مصرف هر گونه مواد مخدر، الکل و دارو در گذشته یا حال مطلع کنید. همچنین اگر دچار اختلالات خواب یا اختلالات عصبی شده اید، به پزشک اطلاع دهید.
شما یا فرزند تان باید یک معاینه کامل فیزیکی شوید. این باید شامل آزمایش ادرار و تجزیه و تحلیل آن در آزمایشگاه باشد.
در برخی موارد ممکن است لازم باشد تست خواب انجام دهید. این نوع تست، یک پلی سومنوگرافی است. تست خواب، بهترین روش برای ارزیابی خواب شماست. این تست، نمودار امواج مغزی، ضربان قلب و تنفس تان در طول خواب را نشان می دهد. همچنین حرکات دست و پا را ثبت می کند. تست خواب نشان خواهد داد که آیا شب ادراری با سایر اختلالات خواب مرتبط هست یا خیر. نمونه هایی از این اختلالات شامل آپنه خواب است.
درمان شب ادراری
درمان شب ادراری با یک معاینه کامل آغاز می شود. این باعث می شود که هر علتی فیزیکی مرتبط با این مشکل کشف شود. سپس ممکن است سایر علل مورد بررسی قرار گیرد.
اهداف درمان به منظور کاهش تأثیر اجتماعی و روانی ناشی از شب ادراری است. درمان اغلب شامل یک یا چند روش زیر است:
اصلاح رفتار
این روش ها بسیار موثر می باشند. این روش اغلب در همان ماه اول، شب ادراری را بهبود می بخشد. در طول درمان، مهم است که تا حد امکان خجالت و اضطراب فرد را کاهش دهیم. والدین باید تا درمان کامل شب ادراری در فرزند شان بسیار صبور باشند.
روش های رفتاری عبارتند از:
- تقویت مثبت – این یک راه مفید برای تشویق کودک برای خشک نگه داشتن بستر است. برای مثال، نموداری تهیه کنید که شبهایی را نشان می دهد که کودک جایش را خشک نگه داشته است.
- بیداری دوره ای – در این روش، شما کودک را در زمان های خاصی بیدار می کنید تا به دستشویی رود. این روش نیز می تواند بسیار مفید باشد. در ابتدا، والدین می توانند کودک را بیدار کنند. با گذشت زمان می توانند به کودک اجازه دهند که به تنهایی از خواب بیدار شود. یک ساعت زنگ دار می تواند برای بیدار شدن کودک از خواب، پس از چند ساعت رفتن به خواب، مناسب باشد.
- محدودیت مصرف مایعات – شما می توانید میزان مصرف مایعات کودک را در اواخر بعد از ظهر و اوایل شب کاهش دهید. همچنین می توانید از کودک بخواهید تا قبل از رفتن به رختخواب از دستشویی استفاده کند. استفاده منظم از دستشویی در طول روز نیز مهم است. این به کودک کمک می کند تا روشی روتین را دنبال کند. محدودیت مایعات نباید به شکل مجازات باشد. این روش باید به شیوه ای متفکرانه انجام شود. در طول شب از یک لیوان بسیار کوچک تر برای مایعات استفاده کنید. برای جلوگیری از کمبود آب، از قرار گیری در معرض هوای بسیار گرم اجتناب کنید.
- آلارم تراپی – نشان داده شده است که این روش بسیار موثر است. میزان موفقیت آن حدود 70٪ است. این روش بر روی کودکانی که کمی بزرگ تر هستند و انگیزه دارند، بهتر عمل می کند. در این روش از یک پد حساس به رطوبت استفاده می شود که زیر کودک قرار می گیرد. هنگامی که پد مرطوب شود، زنگ هشدارش به صدا در می آید. همه اعضای خانواده باید به این فرایند متعهد باشند. صدای زنگ هشدار در طول شب می تواند آنها را بیدار کند. اکثر کودکان با وجود زنگ می خوابند اما هنگامی که زنگ به صدا در می آید، به نظر می رسد تمایل به توقف ادرار دارند. والدین باید به کودک کمک کنند تا به دستشویی برود. پد و لباس خیس کودک باید تعویض شود. زنگ هشدار نیز باید مجددا تنظیم شود. سپس کودک می تواند به رختخواب برود. این درمان مانع از شب ادراری در برخی کودکان می شود. دیگران ممکن است در طول شب بخاطر استفاده از دستشویی که نوکتوریا نامیده می شود، به بیدار شدن در طول شب ادامه دهند. طول درمان به طور گسترده ای در بین کودکان متفاوت بوده و ممکن است از دو هفته تا چند ماه طول بکشد. شما نباید از این روش برای بیش از سه ماه استفاده کنید. اگر کودک بعد از این مدت زمان بهبودی نداشت، درمان را متوقف کنید. شما می توانید وقتی کودک بزرگتر شد، مجددا این روش را امتحان کنید.
عمل جراحی
جراحی ممکن است برای اصلاح علت زمینه ای شب بیداری مورد استفاده قرار گیرد. این اغلب مجر به کاهش انوروزیس شبانه می گردد. مثال هایی از این عوامل ریشه ای شامل موارد زیر است:
- اوره خلفی و سایر اختلالات ساختاری در دستگاه ادراری
- آپنه انسدادی خواب
- بلوک قلبی
داروها
درمان شب ادراری ممکن است نیاز به صبر و زمان داشته باشد. مهم است که در طول فرآیند درمان، حمایت و درک به کودک یا فرد مبتلا ارائه شود.
خلاصه لیست داروهای مورد استفاده برای درمان شب ادراری عبارتند از:
- دسموپرسین استات (DDAVP®)
- اکسی بوتینین کلراید (Ditropan®)
- سولفات هیوسیامین (Levsin®)
- ايميپرامين (Tofranil®)
1. دزموپرسین (Desmopressin)
- عملکرد: دزموپرسین به کاهش تولید ادرار در طول شب کمک می‌کند. این دارو به صورت قرص یا اسپری بینی موجود است و برای کاهش مقدار ادرار تولید شده در طول شب عمل می‌کند.
- استفاده: برای کودکان و بزرگسالانی که با کمبود هورمون ضد ادراری (ADH) دست و پنجه نرم می‌کنند، مناسب است.
2. ایمیپرامین (Imipramine)
- عملکرد: ایمیپرامین یک داروی ضد افسردگی است که گاهی اوقات برای درمان شب ادراری به کار می‌رود. این دارو می‌تواند به افزایش ظرفیت مثانه و کاهش عمق خواب کمک کند.
- استفاده: به دلیل عوارض جانبی احتمالی، معمولاً به عنوان گزینه‌ای در درمان شب ادراری در نظر گرفته می‌شود که سایر روش‌ها مؤثر واقع نشده‌اند.
3. اکسی‌بوتینین (Oxybutynin)
- عملکرد: اکسی‌بوتینین به عنوان یک آنتی‌کولینرژیک عمل می‌کند که می‌تواند به کاهش فعالیت بیش از حد مثانه کمک کند.
- استفاده: برای کودکانی که از فعالیت بیش از حد مثانه رنج می‌برند و در نتیجه، شب ادراری دارند، مفید است.
4. تولترودین (Tolterodine)
- عملکرد: مشابه اکسی‌بوتینین، تولترودین به کاهش فعالیت بیش از حد مثانه کمک می‌کند و می‌تواند در کنترل شب ادراری مفید باشد.
- استفاده: به خصوص برای افرادی که از علائم فعالیت بیش از حد مثانه رنج می‌برند.
ملاحظات و هشدارها
- تجویز دارو: داروها باید تحت نظارت پزشک تجویز شوند، زیرا نیاز به بررسی علائم، سابقه پزشکی و امکان وجود شرایط خاص دارد.
- عوارض جانبی: همه داروها ممکن است عوارض جانبی داشته باشند. بنابراین، مهم است که قبل از شروع هر نوع درمانی با پزشک خود مشورت کنید.
- ترکیب با روش‌های دیگر: در بسیاری از موارد، ترکیب دارو با تغییرات سبک زندگی و رفتاردرمانی، موثرترین رویکرد برای مدیریت شب ادراری است.
دسموپرسین استات یک داروی ضد ادرار آور است. این دارو برای درمان شب ادراری اولیه استفاده می شود. دسموپرسین در شکل اسپری بینی (10 تا 40 میکروگرم در زمان خواب) و یا خوراکی (0.2-0.6 میلی گرم در زمان خواب) در دسترس قرار دارد. این دارو تا 55٪ موثر است. همچنین ممکن است با درمان آلارم تراپی همراه باشد. عوارض جانبی اسپری بینی این دارو عبارتند از:
- ناراحتی بینی
- خونریزی بینی
- درد شکمی
- سردرد
هنگام مصرف دسموپرسین بسیار اهمیت دارد که مصرف مایعات را کاهش دهید. اگر مایعات محدود نشوند، مسمومیت آب حاصل می شود. این وضعیت مستلزم توجه فوری پزشکی است. نشانه های مسمومیت آب عبارتند از:
- سردرد
- حالت تهوع
- استفراغ
- تشنج
اکسی بوتینین کلراید و سولفات هیوسیامین داروهای آنتی کولینرژیک هستند. این دارو انقباض عضلات مثانه را کاهش می دهند. دوز معمول 2.5 تا 5 میلی گرم است که در هنگام خواب مصرف می شود. عوارض جانبی این داروها عبارتند از:
- تاری دید
- یبوست
- سرگیجه
- دهان خشک
- چرت زدن صورت
- نوسانات خلقی
آنتی بیوتیک های خوراکی
این داروها برای درمان عفونت های دستگاه ادراری که ممکن است موجب بروز شب ادراری شده اند، مورد استفاده قرار می گیرند. برخی از داروهای آنتی بیوتیک عبارتند از:
- باکتریم
- آموکسی سیلان
- ماکروبید
- لواکویین
