فشار مداوم مثبت هوایی (CPAP) یک درمان متداول برای آپنه خواب (وضعیتی است که از طریق تست خواب تشخیص داده می شود) به شمار می رود. هدف از این درمان این است که تنفس را در طول شب بهبود ببخشد، اما چطور باید متوجه شد که درمانی مانند سی پپ به اندازه کافی کارآمد و موثر است؟ شاخص آپنه-هیپوپنه (AHI) می تواند یک معیار مفید برای تشخیص شدت اختلال در ابتدای مراحل درمان باشد که اثربخشی درمان را پیگیری می کند.
اما شاخص آپنه-هیپوپنه چه چیزی را می تواند در مورد تست خواب یا سی پپ بخواند؟ در آن چه معیاری در نظر گرفته شده است؟ اگر تعداد شاخص آپنه-هیپوپنه بالا باشد، ممکن است بپرسید «چگونه می توانم دستگاه سی پپ خود را تنظیم کنم؟»
شما بدانید ابتدا بدانید که منظور از شاخص آپنه-هیپوپنه چیست و برای به حداکثر رساندن مزایای استفاده از سی پپ برای درمان بهینه چه باید بکنید و تنظیم میزان فشار چگونه است.
شاخص آپنه-هیپوپنه (AHI) چیست؟
ابتدا، مهم است بدانیم که شاخص آپنه-هیپوپنه (index of apnea hypopnea index) (AHI)، در تست خواب و در دستگاه سی پپ چه چیزی را می خواند.
این اندازه گیری اغلب در تفسیر تست خواب ارائه می شود. این شاخص تعداد دفعات افتادگی یا انسداد کامل راه هوایی فوقانی (زبان، کام نرم و گلو) در ساعات خواب است که منجر به تحریک یا بیداری آنی از خواب یا کاهش میزان اکسیژن خون می شود.
افتادگی جزئی راه هوایی، هیپوپنه نامیده می شود.
عدم وجود جریان هوا در بینی و دهان و انسداد کامل راه هوایی، به رغم تلاش برای نفس کشیدن، یک رویداد آپنه نامیده می شود.
بررسی علل آپنه خواب از زبان دکتر مصطفی امیری، متخصص اختلالات خواب از اسپانیا:
شاخص آپنه-هیپوپنه برای طبقه بندی شدت آپنه خواب استفاده می شود. این همان طبقه بندی ایست که برای ارزیابی اثربخشی درمان، مانند درمان با دستگاه سی پپ، مورد استفاده قرار می گیرد.
دستورالعمل های زیر در بزرگسالان استفاده می شود:
- عادی: کمتر از 5 رویداد تنفسی در هر ساعت خواب
- آپنه خواب خفیف: 5 تا 14.9 رویداد تنفسی در هر ساعت خواب
- آپنه خواب متوسط: 15 تا 29.9 رویداد تنفسی در هر ساعت خواب
- آپنه شدید خواب: بیش از 30 رویداد تنفسی در هر ساعت خواب
خواب کودکان با معیارهای جدی تری تجزیه و تحلیل می شود و بیشتر از یک رویداد تنفسی در هر ساعت خواب می تواند غیر طبیعی تلقی شود.
اندازه گیری شاخص آپنه-هیپوپنه در تست خواب
تست خواب (پلی سومنوگرافی) در مرکز اختلالات خواب صورت می گیرد و معمولا برای تشخیص آپنه خواب استفاده می شود. همچنین ممکن است در شرایطی که مشکل فرد مبتلا توسط تست آپنه خواب در خانه تشخیص داده شده نیز استفاده شود.
در این تست، اطلاعات زیادی جمع آوری می شود و بخشی از هدف این مطالعات شامل بررسی الگوهای تنفسی شما در طول شب است. این تست به واسط اتصال چند حسگر به قسمت های مختلف بدن انجام می شود:
- کانول اکسیژن بینی (یا ترمیستور) که توسط یا گیره پلاستیکی در سوراخ بینی قرار می گیرد
- کمربند های تنفسی که به دور قفسه سینه و یا شکم متصل می شوند
- یک کلیپ اکسی متر که میزان اکسیژن مداوم و پالس را توسط یک نور لیزر با شدن پایین که به انگشت متصل می شود، اندازه گیری می کند
تمامی این اطلاعات برای تعیین این است که در طول شب چند بار نفس تان کم عمق یا به طور کامل متوقف می شود، سپس همه اطلاعات تجزیه و تحلیل می شود. هر انسداد جزئی در راه هوایی، هیپوپنه نامیده می شود. هیپوپنه به کاهش موقتی جریان هوا (اغلب در هنگام خواب) اشاره دارد که حداقل 10 ثانیه طول می کشد. تنفس کم عمق یا نرخ تنفسی غیر طبیعی پایین را هیپوونتیلیشن (hypoventilation) می نامند.
ایست کامل در تنفس آپنه (یک کلمه یونانی به معنی “بدون هیچ نفس”) نامیده می شود. شدت هیپوپنه کمتر از آپنه است (که بیشتر از دست دادن جریان هوا است). همچنین ممکن است به کاهش مقدار حرکت هوا به سمت ریه ها منجر شود و باعث کاهش میزان اکسیژن در خون شود. آپنه خواب عمدتا به علت انسداد ناشی از راه هوایی فوقانی رخ می دهد.
به منظور شمارش در شاخص آپنه-هیپوپنه، این وقفه تنفسی باید 10 ثانیه طول بکشد و با کاهش سطح اکسیژن خون مرتبط شود و یا فرد را به بیداری تحریک کند. این بیداری ها ممکن است خواب را منقسم کنند، خستگی را رفع نکنند و منجر به خواب آلودگی روزانه شوند.
یک سری امکانات وجود دارد که جهت ارزیابی میزان شدت و درجه این موارد استفاده می شوند. در صورت استفاده از اندازه گیری مقاومت راه هوایی با مانومتر فشار در مری ممکن است شاخص اندازه گیری تنفس (RDI) نیز مورد استفاده قرار گیرد. شاخص اشباع اکسیژن (ODI) نیز برای محاسبه تعداد آپنه ها یا رویداد های هیپوپنه در هر ساعت که منجر به کاهش اکسیژن تا حداقل 3 درصد می شود، استفاده می گردد. این شاخص همچنین در ارزیابی خطرات قلبی و عروقی دراز مدت (فشار خون بالا، حمله قلبی و نارسایی قلبی) و یا عواقب ناشی از سکته مغزی و زوال عقل بسیار مهم است.
اگر در تست خواب تان این مقادیر خاص وجود نداشته باشد، جای هیچ نگرانی نیست.
هدف از شاخص آپنه-هیپوپنه در بهینه سازی درمان با سی پپ
شاخص آپنه-هیپوپنه برای کمک به انتخاب مناسب ترین درمان مورد استفاده قرار می گیرد. استفاده از سی پپ (CPAP) برای آپنه خواب خفیف، متوسط یا شدید مناسب است. در مقابل، استفاده از ابزارهای دهانی ممکن است تنها به آپنه خواب خفیف یا متوسط محدود شود. ممکن است بر اساس عوامل خطر مربوط به آناتومی تان گزینه جراحی انتخاب شود. اگر آپنه خواب شما با خوابیدن روی کمرتان تشدید می شود، ممکن است موضع درمانی انتخاب خوبی برای تان باشد. بسته به سطح شاخص آپنه-هیپوپنه که در تست خواب تان مشاهده می شود، ممکن است سایر روش های درمان نیز توصیه شوند.
هدف از شاخص آپنه-هیپوپنه در درمان آپنه خواب مانند سی پپ چیست؟ اولا، باید این را بدانید که این اندازه ها در هر شب نسبت به شب دیگر متفاوت است. آپنه خواب ممکن است به واسطه موارد زیر تشدید یابد:
- خوابیدن به پشت
- داشتن خواب REM بیشتر
- استفاده از آرامبخش های عضلانی
- نوشیدن الکل بیش از حد در نزدیکی زمان خواب
- داشتن احتقان بینی به دلیل سرماخوردگی یا آلرژی
بنابراین، دنبال کردن یک عدد در روز ایده خوبی نیست. در عوض، این تغییرات باید طی 30 تا 90 روز حاصل شود.
به طور کلی، شاخص آپنه-هیپوپنه باید در کمتر از پنج رویداد در ساعت را ثبت کند، در این صورت می توان گفت در محدوده طبیعی قرار دارد. برخی از متخصصان خواب، یک یا دو رویداد را در شاخص آپنه-هیپوپنه مورد هدف قرار می دهند و بر این باورند که رویداد های کمتر به میزان کمتری باعث مختل شدن خواب می شوند. اگر پایه و اساس شاخص آپنه-هیپوپنه در مطالعه خواب بسیار بالا است، مانند 100 رویداد در ساعت، با این حال حتی 10 رویداد در ساعت نیز ممکن است یک بهبود قابل توجه تلقی شود.
انواع رویدادهای ثبت شده توسط دستگاه CPAP ممکن است متشکل از سه نوع زیر باشد:
- انسدادی (افتادگی راه هوایی)
- مرکزی (اپیزود های نگه داشتن نفس)
- ناشناخته
هر یک از این نوع رویدادها، درمان های منحصر به فرد خود را دارند. به عنوان مثال، فشار سی پپ ممکن است نیاز به بالا یا پایین بردن داشته باشد یا ماسک ممکن است نیاز به تغییر اندازه یا تعویض داشته باشد.
هدف بهینه برای شما ممکن است به شدت و ماهیت شرایط اولیه تان بستگی دارد. بهترین تنظیم فشار برای شما همان تنظیماتی است که توسط متخصص اختلالات خواب تایید و تعیین می شود.
دستگاه سی پپ چگونه آپنه خواب را درمان می کند؟
دستگاه های سی پپ مدرن قادر به ردیابی تعداد باقی مانده رویداد های تنفسی که در تنظیم فشار فعلی شما وجود دارد، هستند. هر یک از این رویداد ها می تواند با بیداری آنی یا کاهش موقتی در سطح اکسیژن خون همراه باشد.
ممکن است بر این باور باشید که با استفاده از سی پپ تان از آپنه خواب به طور کامل جلوگیری می کند، اما لزوما این درست نیست. بخشی از آن به فشار تنظیم شده توسط متخصص خواب شما بستگی دارد.
تصور کنید که سعی دارید یک لوله فلاپی بلند (عروسک های پر شده از هوا که معمولا جلوی درب اماکن عمومی نصب می شوند) را با دمیدن هوای دهان تان باد کنید. با هوای کم، لوله باد نخواهد شد و سقوط خواهد کرد. مشابه همین موضوع، اگر فشار روی دستگاه سی پپ تان کم باشد، راه هوایی فوقانی شما نیز نمی تواند باز باقی بماند و دچار افتادگی می شود. این ممکن است منجر به ایجاد هیپوپنه یا آپنه مداوم شود. علاوه بر این، ممکن است به دلیل درمان ناکافی و ناکارآمد، علائم تان دائمی شوند.
همانطور که در بالا اشاره شد، همچنین ممکن است سایر متغیرها نیز بر مقدار فشار مورد نیاز برای باز نگه داشتن راه هوایی تان، تاثیر بگذارند.
ردیابی رویدادهای آپنه خواب باقی مانده
دستگاه های جدیدتر می توانند رویداد های تنفسی غیرطبیعی باقی مانده شما را ردیابی کنند و شاخص آپنه-هیپوپنه تولید کنند. این ممکن است در دستگاه یا از طریق وبسایت ها یا برنامه های پیگیری قابل دسترسی باشد. اما این کار چگونه انجام می شود؟
خوب، پاسخ کوتاه این است که این روش ها اختصاصی و محرمانه هستند و توسط شرکت هایی که دستگاه ها را ایجاد می کنند افشا نمی شود. به عبارت ساده، دستگاه باعث تولید فشار ثابت می شود. همچنین می تواند برای فشار اضافی، انفجار متناوب ایجاد کند. سپس مقاومت در داخل راه هوایی را به علاوه این فشار اضافی اندازه می گیرد.
اگر اختلاف واضحی در مقاومت بين فشارهای پايين و بالاتر وجود نداشته باشد، این گونه برداشت می شود که راه هوايی باز است. با این حال، اگر راه هوایی تا حدودی (یا حتی کاملا) سقوط کند، فشار اضافی ممکن است با مقاومت مواجه شود. در دستگاه های “اتوماتیک”، این امر موجب می شود تا فشار را در محدوده تجویز شده افزایش دهد تا بتواند بهتر از راه هوایی شما حمایت شود.
به یاد داشته باشید که این اندازه گیری ها به اندازه آنچه در تست خواب رسمی اتفاق می افتد، دقیق نیست. اندازه گیری ممکن است در اثر نشت ماسک اشتباه محاسبه شود. اگر بدون هیچ توضیح خاصی این اندازه ها بالا باقی بماند، ممکن است برای ارزیابی وضعیت تان نیاز به تکرار تست خواب باشد.
شاخص آپنه-هیپوپنه ای که دستگاه محاسبه می کند، پس از آن بر روی کارت داده های مربوطه ثبت می شود. ارائه دهنده تجهیزات یا پزشک تان می تواند آن را دریافت کند و یک گزارش برای پیشبرد درمان تان تهیه کند. این اطلاعات همچنین ممکن است صبح بر روی صفحه نمایش دستگاه یا رابط کاربری نمایش داده شود.
فشار مورد نیاز و تنظیم دستگاه سی پپ
همانطور که قبلا ذکر شد، متغیر هایی برای تفسیر و خواندن شاخص آپنه-هیپوپنه وجود دارد که ممکن است به سادگی با فشار دادن دستگاه به بالا یا پایین، حل و فصل نشود.
مقدار تغییر مورد نیاز نیز ممکن است پیچیده باشد. به عنوان مثال، فردی که شاخص آپنه-هیپوپنه در تست خوابش بالا است، می تواند لزوما دستگاه سی پپ با فشار بالا نیاز ندارد. آناتومی و عوامل دیگر ممکن است در این زمینه نقش داشته باشند. اگر درجه دستگاه بیش از حد بالا باشد، ممکن است منجر به بروز آپنه مرکزی خواب شود. اگر تنظیمات خیلی کم باشد نیز ممکن است جهت رفع وضعیت کنونی به درستی کار نکند.
اگر شاخص آپنه-هیپوپنه بالا باقی بماند، وقت آن است که برای ارزیابی بیشتر، مجددا به متخصص خواب خود مراجعه کنید.
پزشک تان می تواند شاخص آپنه-هیپوپنه را بر اساس اطلاعات حاصل از تست خواب، آناتومی، داروهای مصرفی ، تغییر وضعیت سلامت و سایر عوامل تفسیر کند. تنها فردی که باید تنظیمات دستگاه سی پپ شما را تنظیم کند، پزشک تان است. اگر چه تنظیمات می تواند توسط هر کسی تغییر داده شود، اما تنها متخصص اختلالات خواب تان می تواند تصمیم آگاهانه بگیرد.
اگر عمل جراحی انجام شود یا برای درمان آپنه خواب دستور ساخت ابزارهای دهانی داده شود، ممکن است برای تضمین درمان در درمان شاخص آپنه-هیپوپنه، تکرار مجدد تست موثر باشد.
یک توصیه از جانب ما به شما
اگر در مورد این که شاخص آپنه-هیپوپنه چه تاثیری در روند درمان وضعیت تان دارد و این که آیا دستگاه سی پپ تان اثربخشی دارد یا خیر، سؤالی دارید، با متخصص خواب خود مشورت کنید تا وضعیت و گزینه های موجود برای بهینه سازی درمان تان را مورد بحث قرار دهید. پیگیری منظم در یک کلینیک خواب این اطمینان را حاصل خواهد کرد که درمان شما با موفقیت پیش می رود.
دوست عزیز، چنانچه به طور مداوم از مشکل آپنه خواب یا هیپوپنه رنج می برید، می توانید همین امروز با کلینیک خواب ما نیز تماس حاصل نمایید.
شاد و سلامت باشید.
تحقیق و ترجمه: مینو زرفش
