فلج خواب یا بختک

فلج خواب که با نام بختک در بین مردم شناخته می شود، نوعی اختلال خواب از دسته پاراسومنیا محسوب می گردد. فلج خواب موجب می شود که شما در زمان های زیر قادر به حرکت دادن بدن خود نباشید:

• حین به خواب رفتن (شکل هیپناگوژیک یا توهمات پیش از خواب)
• حین بیدار شدن از خواب (شکل هیپنوپامپیک یا توهمات پیش از بیداری)

به طور معمول هنگامی که به خواب می روید، مغزتان فرمان می دهد که عضلات شل و ریلکس شوند. به این پدیده “آتونیا” اطلاق می شود. به نظر می رسد فلج خواب هنگامی اتفاق می افتد که حین بیدار شدن از خواب، آتونیا رخ داده باشد. هنگامی که فلج خواب بدون هیچ گونه علائم نارکولپسی ظاهر شود، مشتق محسوب می گردد.

یک اپیزود از فلج خواب می تواند منجر به گرفتن توانایی صحبت کردن از شما شود. این اختلال همچنین می تواند موجب عدم توانایی در حرکت دادن دست و پاها، بدن و سرتان نیز شود. شما همچنین نسبت به آنچه در حال وقوع است، آگاهی خواهید داشت. این اپیزود ممکن است چند ثانیه یا چند دقیقه طول بکشد و معمولا به خودی خود پایان می یابد. فلج خواب ممکن است با صدا زدن نام شما یا لمس کردن تان توسط فردی دیگر خاتمه یابد. تلاش های شدید و بی وقفه شما نیز می تواند به این اپیزود از خواب پایان دهد. امکان دارد فلج خواب تنها یک بار در سرتاسر عمر برای تان اتفاق بیافتد، یا ممکن است در طول سال، چندین بار بدان دچار شوید.

این که قادر به حرکت کردن نباشید، می تواند بسیار ترسناک باشد. در این حالت ممکن است دچار ترس و اضطراب شوید. برخی از افراد در طول این اپیزود حتی دچار توهم نیز می شوند. آن ها ممکن است چیزی را ببینند، بشنوند یا حس کنند که در آن مکان وجود نداشته باشد. آن ها حتی ممکن است تصور کنند که فردی در اتاق شان حضور دارد. این شکل از توهم حتی ممکن است بدون این که فلج خواب رخ دهد نیز اتفاق بیافتد.

بروز فلج خواب معمولا در سنین نوجوانی ظاهر می شود و در سنین 20 و 30 سالگی بیشتر و بیشتر می گردد. این حالت ممکن است تا سنین بالاتر نیز ادامه داشته باشد. با این حال، لازم به ذکر است که فلج خواب یک وضعیت جدی و خطرناک پزشکی محسوب نمی شود.

فلج خواب می تواند نشانه ای از نارکولپسی باشد. نشانه های دیگر شامل مختل شدن خواب در شب و به خواب رفتن ناگهانی در طول روز است. فلج خواب تکرار شونده، خواب شما را مختل نمی کند.

علائم فلج خواب

افراد مبتلا به فلج خواب ممکن است:

• حین به خواب رفتن یا بیدار شدن از خواب، قادر به حرکت دادن دست و پا، بدن و سر خود نباشند
• اپیزود هایی را که تنها از چند ثانیه تا چند دقیقه طول می کشد را تجربه کنند

این موضوع نیز اهمیت دارد که بدانید آیا چیزی دیگری وجود دارد که موجب بروز مشکلات خواب در شما شده است یا خیر. مشکلات خواب ممکن در نتیجه موارد زیر اتفاق بیافتند:

• یک اختلال خواب دیگر مانند نارکولپسی
• یک وضعیت پزشکی
• مصرف دارو
• اختلال در سلامت روان
• سوء مصرف مواد

عوامل خطر

فلج خواب می تواند بر مردان و زنان در هر گروه سنی تأثیر بگذارد. سن متوسطی​ که اولین بار این اختلال رخ می دهد، 14 تا 17 سالگی است. این مشکل خواب نسبتا شایع است. برآورد تعداد افراد مبتلا به آن از 5 تا 40 درصد متفاوت است. اگر یکی از خویشاوندان تان به فلج خواب دچار می شود، احتمال بروز آن در شما نیز افزایش خواهد یافت.

کمبود خواب نیز می تواند باعث شود که شما بیشتر به فلج خواب مبتلا شوید. همچنین چنانچه برنامه خوابی دارید که اغلب تغییر می کند، بیشتر احتمال وقوع آن در شما دارد. فشار روحی نیز ممکن است یک عامل دیگر باشد. به نظر می رسد این اتفاق اغلب زمانی رخ می دهد که به پشت خوابیده باشید. فلج خواب همچنین ممکن است مربوط به هر یک از عوامل زیر نیز باشد:

• اختلال دو قطبی
• استفاده از داروهای خاص
• گرفتگی ساق پا مرتبط با خواب

تشخیص

فلج خواب یک اختلال نسبتا معمول است. در بیشتر موارد، این اختلال بر خواب یا سلامت کلی شما تاثیر نمی گذارد. اگر اپیزودی از فلج خواب موجب بروز اضطراب در شما شده است، با پزشک خود مشورت کنید. در صورتی که اپیزود های این اختلال شما را در شب بیدار می کند و یا در طول روز احساس خستگی می کنید، باید به یک متخصص خواب مراجعه کنید.

پزشک باید بداند زمان شروع فلج خواب در شما بداند. او باید بداند که هر چند وقت یک بار این اختلال در شما ظاهر می شود و چه مدت طول می کشد. پزشک باید سوابق کامل پزشکی شما را نیز بداند. حتما پزشک تان را از مصرف هر گونه مواد مخدر، الکل و دارو در گذشته یا حال مطلع کنید. همچنین اگر دچار اختلالات خواب یا اختلالات عصبی شده اید، به پزشک اطلاع دهید.

پزشک ممکن است از شما بخواهد اطلاعات خواب خود را به چندین هفته در یک دفتر یادداشت بنویسید. این اطلاعات شامل زمانی است که شما به طور معمول به خواب می روید و بیدار می شوید. این داده ها، سرنخ هایی مبنی بر این که چگونه این اختلال درمان شود، به پزشک تان خواهد داد.

در برخی موارد ممکن است لازم باشد تست خواب انجام دهید. این نوع تست، یک پلی سومنوگرافی است. تست خواب، بهترین روش برای ارزیابی خواب شماست. این تست، نمودار امواج مغزی، ضربان قلب و تنفس تان در طول خواب را نشان می دهد. همچنین حرکات دست و پا را ثبت می کند. تست خواب نشان خواهد داد که آیا شما به سایر اختلالات خواب مبتلا هستید یا خیر. نمونه هایی از این اختلالات شامل آپنه خواب و اختلال حرکتی اندام ها است. این روش، همچنین شدت مشکل را نشان می دهد. این تست همچنین به شما نشان می دهد که آیا در طول شب برای انجام امور غیر معمول از خواب بیدار می شوید یا خیر.

اگر در طول روز خیلی احساس خواب آلودگی می کنید نیز ممکن است برای انجام تست چرت زدن لازم باشد روز بعد نیز در کلینیک بمانید. این تست با نام تست خواب آلودگی طی روز (MSLT) نیز شناخته می شود. این روش، ابزاری است جهت اندازه گیری این امر که چه مدت طول می کشد تا در طول روز به خواب بروید. این تست همچنین نشان می دهد که آیا فلج خواب تان نشانه ای از نارکولپسی است یا خیر.

درمان فلج خواب

فلج خواب، که به آن فلج خواب REM نیز گفته می‌شود، حالتی است که در آن فرد در هنگام بیدار شدن از خواب نمی‌تواند حرکت کند یا صحبت کند. این حالت معمولا نتیجه اختلال در چرخه طبیعی خواب است و می‌تواند تجربه‌ای ترسناک باشد. با این حال، راه‌های مختلفی برای مدیریت و درمان فلج خواب وجود دارد:

بهبود کیفیت خواب

• رعایت بهداشت خواب: حفظ یک برنامه خواب منظم، کاهش مصرف کافئین و الکل، و ایجاد یک محیط آرام و راحت برای خواب می‌تواند به بهبود کیفیت خواب کمک کند.
• تنظیم میزان خواب: اطمینان از خواب کافی، بین 6 تا 8 ساعت در شب، می‌تواند در کاهش فراوانی فلج خواب موثر باشد.

درمان‌های پزشکی و روانپزشکی

• مشاوره با پزشک: در صورتی که فلج خواب ناشی از اختلالات خواب مانند نارکولپسی یا مشکلات روانپزشکی باشد، درمان دارویی ممکن است مورد نیاز باشد.
• داروهای ضد افسردگی: برخی داروهای ضد افسردگی می‌توانند به کاهش فراوانی فلج خواب کمک کنند، زیرا این داروها می‌توانند فاز REM خواب را تنظیم کنند.

تکنیک‌های رفتاری و شناختی

• تمرینات استرخاء: روش‌هایی مانند تنفس عمیق، مدیتیشن و یوگا می‌توانند به کاهش استرس و اضطراب کمک کرده و خطر فلج خواب را کاهش دهند.
• دوری از عوامل محرک: اجتناب از فعالیت‌های استرس‌زا یا تحریک‌آمیز قبل از خواب، مانند تماشای تلویزیون یا استفاده از دستگاه‌های الکترونیکی.

تغییرات سبک زندگی

• ورزش منظم: فعالیت بدنی منظم می‌تواند به بهبود کیفیت خواب و کاهش فراوانی فلج خواب کمک کند.
• مدیریت استرس: یادگیری روش‌های مدیریت استرس مانند مشاوره یا گروه‌های پشتیبانی می‌تواند به کاهش تاثیر استرس بر خواب کمک کند.

فلج خواب معمولا یک پدیده گذرا و نسبتا شایع است که برای بیشتر افراد بی‌خطر است. با این حال، اگر به طور منظم تجربه می‌شود یا باعث ناراحتی قابل توجهی می‌شود، مهم است که با یک متخصص خواب یا پزشک مشورت شود تا علل زمینه‌ای شناسایی و درمان مناسب ارائه شود.