ریشه اختلالات خواب در نوزادان و کودکان چیست؟

اختلالات خواب کودکان

اختلالات خواب اغلب به علت مشکلات موقت یا مزمن پزشکی است و در حدود 25 تا 30 درصد نوزادان و کودکان دیده می شود. اختلالات آنها ممکن است از محدوده ی کمبود خواب ناکافی، مشکلات تنظیم زمان خواب گرفته تا آپنه تنفسی خواب و نارکولپسی متفاوت باشند.

اختلالات خواب در کودکان ممکن است موجب مودی شدن و تغییر در خلق خو ی روزانه، تحریک پذیری، عدم تمرکز در کلاس، خواب آلودگی در مدرسه، عدم توانایی در بلند شدن از خواب  در زمان مناسب برای مدرسه و مشکلات رفتاری قابل توجه و مهم در یادگیری شود.. بعضی از اختلالات خواب به قدر کافی جدی هستند تا اثرات جانبی قلبی- عروقی و متابولیکی و همچنین عدم موفقیت در رشد در کودکان داشته باشند.

هر ساله در مرکز اختلالات خواب ما  بیش از صدها کودک برای رفع مشکلات خواب مراجعه کرده و والدینشان خواستار بررسی و انجام تست خواب بر روی کوکانشان هستند.

بنا بر تشخیص پزشک متخصص خواب در بعضی موارد ممکن است انجام تست خواب لازم  و ضروری باشد . در کلینیک، یک اتاق خواب راحت تنظیم شده که کودک میتواند به همراه یکی از والدین( پدر یا مادر)، بدون مشکل بخوابد و دکتر و تکنسین خواب شرایط او را ضبط و ثبت کنند.

اختلال خواب در کودکان
اختلال خواب در کودکان

درمان اختلالات خواب کودکان

متخصصان خواب کودک در کلینیک خواب علاوه بر مراقبت های پزشکی و بررسی پیشینه ی بیمار ، یک معاینه فیزیکی برای شناسایی هر گونه مشکلات پزشکی بر روی کودک انجام می دهند.

در مرکز اختلالات خواب ما، علاوه بر  اختصاص یک آزمایشگاه برای مطالعات خواب شبانه ی کودکان، جایی برای استقرار والدین  نیز ارائه داده میشود ، بنابراین خانواده ها می توانند در حین انجام آزمایش های تشخیصی مناسب بیمارشان، احساس راحتی کنند.

ما همچنین بابکار گیری دستگاه های آکیتاگرافی( یک روش غیر تهاجمی برای نظارت بر چرخه بقا / فعالیت انسان ) و سیاهه های مربوط به خواب برای تشخیص اختلالات خواب کمک میگیریم. درمان ها میتواند شامل عمل جراحی ،  استفاده از فشار مثبت متوالی بر روی راه های تنفسی (CPAP)(برای مثال در مورد آپنه انسدادی خواب)، مواد مغذی مفید، نور درمانی و یا داروها باشد. تکنیک های رفتاری و تنظیم برنامه های خواب کودکان نیز برای بسیاری از اختلالات خواب برنامه ریزی شده اند.

درمان اختلال خواب کودکان
درمان اختلال خواب کودکان

 تخصیص منابع بیشتر خواب کودکان

درباره موارد زیر بیشتر بدانید:

اختلالات خواب مشترک در کودکان

50٪ از کودکان مشکل خواب را تجربه میکنند. شناسایی زودهنگام مشکلات خواب ممکن است از عواقب منفی مانند خواب آلودگی روزانه، تحریک پذیری، مشکلات رفتاری، مشکلات یادگیری، تصادف وسایل نقلیه موتوری در نوجوانان و عملکرد ضعیف تحصیلی جلوگیری کند. آپنه انسدادی خواب در کودکان 1 تا 5 درصد اتفاق می افتد.

پلی سومنوگرافی (تست خواب) برای تشخیص بیماری مورد نیاز است زیرا ممکن است از طریق  بررسی تاریخچه پزشکی و معاینه فیزیکی به تنهایی شناسایی نشود.آدنوتانسیلکتومی ( جراحی و برداشتن لوزه ها) درمان اولیه برای اکثر کودکان مبتلا به آپنه انسدادی خواب است.پاراسومنیا در دوران طفولیت رایج است؛ راه رفتن در خواب ، صحبت کردن در خواب،  سردرگمی هنگام شب بیداری، وحشت خواب  اصولا در نیمه ابتدایی شب اتفاق می افتد، در حالی که  معمولا  کابوس دیدن ها در نیمه دوم شب بیشتر شایع است. فقط 4٪ از پاراسومنیا در دوران نوجوانی باقی خواهد ماند؛ بنابراین، بهترین مدیریت  والدین ،اطمینان و اقدامات ایمنی مناسب است.

پلی سومنوگرافی (تست خواب) کودکان
پلی سومنوگرافی (تست خواب) کودکان

بی خوابی رفتاری در دوران کودکی  بسیار شایع است و با ناتوانی در آموختن به خواب رفتن و / یا  در خواب ماندن خوابیدن شناخته می شود. مدیریت با رعایت مرتب شیوه های بهداشت خوب خواب آغاز می شود و در بعضی موارد شاید استفاده از تکنیک های منقرض شده ممکن است مناسب باشد.

اختلال فاز خواب تاخیری در نوجوانی  معمولا شایع است و به عنوان مشکل خوابیدن و بیدار شدن در زمان های قابل قبول اجتماعی مطرح می شود.

درمان شامل رعایت بهداشت خوب خواب و یک برنامه پیوسته خواب و بیداری میشود به علاوه اگر نیاز باشد درمان با ملاتونین در هنگام شب/ یا نور درمانی در صبح صورت بگیرد . تشخیص سندرم پاهای بی قرار در کودکان می تواند دشوار باشد  در صورت وجود با تمرکز بر اجتناب و دوری از محرک ها و  درمان کمبود آهن میتوان مدیریتشان کرد.

خواب یکی از مواردی است که اغلب مورد بحث در زمان مراجعه ی کودکان است. برای پزشکان مراقبت های اولیه ،مهم این است که شما با الگوهای طبیعی خواب کودکان و اختلالات مشترک خواب آنها آشنا شوید. مطالعات اپیدمیولوژیک نشان می دهد که  50٪  از کودکان مشکلات خواب دارند، و  تنها حدود 4٪  از آنها تشخیص رسمی اختلال خواب دارند.

خواب معمول در نوزادان و کودکان

خواب  یک فرصتی برای بدن برای حفظ انرژی، بازگرداندن فرایندهای طبیعی، رشد فیزیکی و حمایت از رشد ذهنی است. شناخته شده ترین عواقب خواب ناکافی ، حس خواب آلودگی در روز است. با این حال، خواب آلودگی در کودکان به طور معمول با حال تحریک پذیری، مشکلات رفتاری، مشکلات یادگیری، سوانح وسایل نقلیه موتوری در نوجوانان و عملکرد ضعیف تحصیلی ظاهر می شود. تمیز ندادن صحیح اختلالات خواب از  تغییرات مرتبط با سن، می تواند چالش برانگیز باشد و در نهایت می تواند درمان را به تاخیر بیاندازد.

خواب در طول چند سال اول زندگی بطور قابل ملاحظه ای تغییر می کند و موازی  با بلوغ و رشد فیزیکی جلو میرود. نوزادان مستلزم  داشتن بیشترین زمان مطلق خواب  هستند و الگوی خواب و بیداری خرد و تکه تکه ایی دارند.

در سن پنج ماهگی، نوزادان قادر به خواب  در مدت طولانی تری هستند. در شش ماهگی، کودکان قادر به خوابیدن بدون شیر  خوردن شبانه هستند، اما تغییرات خاص خودش را دارد. علاوه بر این، شیرخواران بطور مکرر بیدار می شوند، دوره های خواب کمتری دارند و  در نتیجه طول خواب کمتر می شود. با افزایش سن کودک، دوره های خواب به تدریج  بیشتر طول می کشد ولی  از زمان کلی خواب کاسته می شود.

اختلال خواب مشترک در کودکان
اختلال خواب مشترک در کودکان

آپنه انسدادی خواب (OSA)

آپنه انسدادی خواب با انسداد  راه های هوايي بالایی مشخص مي شود، به رغم تلاش هاي تنفسي، که الگوهاي خواب طبيعي و عبور هوا را مختل مي کند. OSA مي تواند با چاقي، نسج نرم بیش از حد در راه های هوایی بالايي، کاهش اندازه لومن بالايي فک و يا عضلات  متسع کننده حلق  به وجود آيد.

با این حال، در کودکان، انسداد عمدتا به علت لوزه های بزرگ و آدنوئید ها است. شروع معمولا بین دو تا هشت سالگی اتفاق می افتد، که همزمان با رشد لوزه های بالایی است، اما این شرایط می تواند در هر سنی ظاهر شود. در کودکان1 تا 5 درصد ممکن است رخ دهد و در هر دو جنس مونث و مذکر به طور مساوی رخ میدهد است، اما در اقلیت های قومی رایج تر است.

خروپف و آپنه های مشهود، علائم کلاسیک OSA هستند، اما همه ی خر و پف ها  نمی توانند نشان دهندی این وضعیت باشند. شيوع خروپف معمولي و مرسوم در کودکان تا 27 درصد است که مي تواند تشخيص OSA را دشوارتر کند.

ساير نشانه هاي شايع عبارتند از: پوزیشن های غیر معمول خواب (مانند گردن کش آمده و کج، نشسته با دهان باز)

پارادوکس تنفسی مرتبط با خواب،  شامل عرق کردن و ناتوانی در دفع ادرار، سردرد صبحگاهی و خواب آلودگی بیش از حد در روز است. با این حال، کودکان کمتر از بزرگسالان احتمال بروز خواب آلودگی روزانه دارند و خواب آلودگی در کودکان بیشتر به افسردگی، ضعف تمرکز، کاهش توجه و یا مسائل رفتاری منجر می شود.

آپنه انسدادی خواب در کودکان
آپنه انسدادی خواب در کودکان

شاخص وزن و شاخص توده بدنی در کودکان مبتلا به OSA معمولا طبیعی است. با این حال، میزان بروز آپنه ناشی از چاقی به طور پیوسته افزایش می یابد. یافته های معاینه فیزیکی می تواند شامل لوزه های بزرگ،فک های کوچک و تکامل نیافته و سینه ی قیفی شکل باشد. با این حال، درجه بندی اندازه لوزه ها در کودکان همیشه با یافته های عینی ارتباط ندارد.

نتایج به دست آمده از تاریخچه  پزشکی و معاینات فیزیکی به طور ضعیفی با یافته های عینی OSA ارتباط دارد و پرسشنامه حساسیت تنها 78٪ را نشان می دهد. بنابراین کودکان مشکوک به آپنه خواب انسدادی ،باید برای پلی سومنوگرافی ( تست خواب)  به پزشک مراجعه کنند. اگر چه ارجاع به دکتر متخصص خواب باید برای کسانی که دارای ویژگی های پر خطر هستند (مثلا اختلال توجه / اختلال بیش فعالی، نارسایی قلبی ریوی، اختلالات مغزی، نقص مادرزادی، سندرم داون) با سنجیدگی در نظر گرفته شود.

OSA درمان نشده همراه با مشکلات عصبی رفتاری، کاهش توجه، اختلال در تنظیم عاطفی، کاهش عملکرد تحصیلی، ناتوانی در دفع ادرار،اختلال در رشد و، به ندرت، فشار خون بالا،  پر فشاری خون ریوی و  ، درمان اولیه برای OSA در کودکان . پس از جراحی لوزه، پلی سومنوگرافی پس از عمل نشان می دهد قطعنامه OSA در بیش از 70٪ از کودکان نرمال وزن، اما کمتر از نیمی از کودکان چاق.

بهبود بعد از عمل جراحی در کیفیت زندگی و رفتار نیز ممکن است رخ دهد.  کودکان مبتلا به آدنوتانسیلکتومی(تورم لوزه) که در معرض خطر عوارض بعد از عمل قرار می گیرند (عوامل خطر شامل سن کمتر از 3 سال، OSA شدید، چاقی، عفونت های تنفسی جاری، اختلالات مغزی ، نارسایی در رشد، عوارض قلبی OSA و اختلالات عصبی-عضلانی) باید به عنوان یک بیمار بستری درمانی انجام شود. پس از درمان تمام کودکان باید یک ارزیابی بالینی 6 تا 8 هفته بعد از عمل داشته باشند و پلی سومنوگرافی باید برای ارزیابی OSA باقی مانده در افرادی که دارای چاقی، متوسط ​​و شدید OSA در آزمایش اولیه و یا نشانه های مداوم هستند 13،17،18 در صورت سفارش پلی سومنوگرافی باید پس از آن انجام شود که رحم به طور کامل بهبود یافته است، معمولا قبل از شش هفته بعد از عمل، قبل از عمل انجام نمی شود.

مداخلات کاهش وزن مزایای کاهش شدت OSA را نشان داده اند و باید در همه کودکانی که دارای اضافه وزن یا چاق هستند شروع شود. فشارهای رفتاری مثبت باید به افرادی که علائم OSA باقی مانده دارند یا اگر آدنوتانسیلکتومی انجام نشده باشد، ارائه شود. شواهد محدودی برای حمایت از استفاده از کورتیکواستروئیدهای داخل وریدی برای کودکان مبتلا به OSA خفیف یا با OSA خفیف بعد از آدنوتونسیل-لکتومی وجود دارد .60 هرچند گسترش سریع ماگزیلاری (به عنوان مثال استفاده از یک دستگاه ارتودنسی که فک بالا را گسترش می دهد) و مونتلوکاست (Singulair) گاهی توصیه می شود، هیچ شواهد آزمایشگاهی بالینی از استفاده از این درمان ها برای OSA در کودکان حمایت نمی کند.

اختلال خواب در کودکان ( دیدن کابوس)
اختلال خواب در کودکان ( دیدن کابوس)

پاراسومنیا

پاراسومنیا مانند  راه رفتن در خواب (خواب آلودگی)، حرف زدن  در خواب (خواب آلودگی)، پریدن از خواب همراه با  سردرگمی، ترور خواب( وحشت در خواب) و کابوسها تا 50٪ کودکان را تحت تأثیر قرار می دهند. این ها به عنوان رویدادهای نامطلوب همراه با خواب  توصیف شده و معمولا در طول گذر خواب به بیداری رخ میدهند.

این ها به علاوه بر فعالیت های پیچیده و بیدار مانند کودک، که به نظر می رسد هدفمند است اما تعامل معناداری با محیط او ندارند، مشخص می شود. ویژگی های مرتبط شامل سردرگمی، رفتارهای اتوماتیک، بیداری دشوار، نسیان ، فراموشی و  سختی در بازگشت سریع به خواب کامل پس از این رویداد است.

اغلب پاراسومنیاها، مانند راه رفتن در خواب، ، صحبت کردن  در خواب ،سردر گمی هنگام از خواب پریدن، ترس و وحشت خواب، در نیمه اول خواب در مدت موج پایین خواب رخ می دهد؛ بچه ها به طور معمول هیچ خاطره ای از این رویداد ندارند.

اما در مقابل، کابوس ها به طور معمول در نیمه آخر دوره خواب رخ می دهند در زمان حرکت سریع چشم(REM)، , کودکان قادر به یادآوری این رویداد هستند.

مهم  این است که توجه داشته باشید که علائم و زمان تشنج شبانه می تواند با پاراسومنیاها همپوشانی داشته باشند.  از این رو پزشکان باید در مورد رفتارهای کلیشه ای تکراری و موقعیت های عجیب و غریب که ممکن است منجر به تشنج های شبانه شود، بررسی کنند.

افرادی که  ژنتیکی مستعد ابتلا به عوامل تسریع کننده هستند میتوانند به پیشرفت حالت پاراسومنیا کمک کنند. عوامل تسریع کننده شامل خواب کم و اختلالاتی است که باعث بیداری جزئی هنگام خواب می شوند.

OSA یک محرک رایج برای پاراسومنیاها است و یک بررسی از مطالعات نشان داده است که بیش از نیمی از کودکان مبتلا به ترور خواب (وحشت خواب)  یا راه رفتن در خواب نیز آپنه انسدادی تنفسی دارند. سایر محرک ها شامل اختلال حرکتی  دوره ایی اندام ، بیماری ریفلاکس معده، بیداری اجباری و داروهای خاص باشد.

پاراسومنیا اغلب در نوجوانی به طور خودبه خودی حل می شود؛ با این حال، 4٪ از افراد شاهد  تکرار وقایع خواهند بود. مراکز درمانی خواب به منظور اطمینان،  عوامل تسریع کننده را کاهش داده  و کل زمان خواب را افزایش میدهند.

هنگامی که مناسب باشد، والدین باید درمورد اقدامات ایمنی (مانند قفل کردن درب ها و پنجره ها، استفاده از آلارم های حرکتی، پاکسازی اسباب بازی ها از کف زمین، قرار دادن تشک بر روی زمین) مشاوره بشوند.

. كودكانی كه رفتارهای غیرعادی، مضر یا خشونت آمیز را نشان می دهند یا افرادی كه به درمان های محافظه كار پاسخ نداده اند باید برای ارزیابی بیشتر مراجعه كنند.

اختلال خواب در کودکان
اختلال خواب در کودکان

بی خوابی رفتاری از دوران کودکی

بیخوابی رفتاری دوران کودکی با یک ناتوانی آموخته برای به خواب رفتن و / یا در خواب ماندن مشخص می شود؛ شيوع تخميني 10 تا 30 درصد است.

اين شرايط به نوع ارتباط خواب شروع و نوع تنظيم محدوديت تقسيم مي شود. نوع ارتباط  شروع خواب با عدم توانایی کودک یا عدم تمایل به خوابیدن یا بازگشت به خواب در غیاب شرایط خاص مشخص می شود، مثل زمانی که والدین کودک را  مجبور به خواب می کند.

نوع تنظیم محدودیت، زمانی اتفاق می افتد که والدین نتوانند  محدودیت های لازم و مناسب برای خواب فرزند خود وضع کنند. مانند وقت هایی که  کودک نمیپذیرد که در رختخواب خود بخوابد،والدین اجازه می دهند تا کودک در رختخواب آنها بخوابد. اکثر کودکان مبتلا به بی خوابی  رفتاری در دوران کودکی دارای ویژگی هایی  از هر دو نوع هستند.

پیشگیری بهترین درمان برای بی خوابی رفتاری دوران کودکی است. پزشکان باید والدین را در زمینه الگوهای نرمال خواب، بهداشت خوب خواب، انتظارات واقع بینانه،  تعیین حدود و مرزها و برنامه های خواب آموزش دهند. این برنامه ها باید بر روی تغذیه منظم، زمان چرت زدن مشخص، زمان  به رختخواب رفتن و زمان  بیدار شدن از خواب متمرکز باشد.

نوزادان احتمال بیشتری دارد که خودشان را بخوابانند (به طور مستقل به خواب می روند) زمانی که به طور مداوم در تختشان قرار میگیرند  بیدار ی و خواب در تضاد قرار میگیرند.

ایجاد یک روال منظم ،انتظاراتی را  برای کودک ایجاد می کند و در نهایت یاد می گیرد که چگونه خود به خواب برود.

تکنیک های قدیمی و منقرض شده مثل (قرار دادن کودک در رختخواب و نادیده گرفتن او تا صبح و یا برای یک دوره مشخص و  تعیین شده) در درمان این اختلال موثر است.

 

اختلال خواب در کودکان
اختلال خواب در کودکان

اختلال فاز خفیف تاخیر

ساعت کارشناسی ارشد، که در داخل هسته suprachiasmatic قرار دارد، در اغلب افراد به طور تقریبی هر 24 ساعت را تنظیم می کند. اختلاف بین ساعت داخلی و دنیای بیرون، مستلزم «بازنشانی» از طریق نشانه های زمان، مانند نور، ملاتونین، فعالیت بدنی، دمای بدن و وعده های غذایی. نور قدرتمندتر از این مشتاقان است.

زمان نامناسب نوردهی می تواند ریتم روزانه را تغییر دهد. برای مثال، قرار گرفتن در معرض نور قبل از خواب می تواند ملاتونین را متوقف کند و در نهایت به شروع خواب منجر شود.

در کودکان مبتلا به اختلال خواب فوری تاخیری، زمان خواب بیداری عادی با حداقل دو ساعت در مقایسه با زمان های قابل قبول اجتماعی قابل ملاحظه می شود. این اختلال در دوران نوجوانی شایع تر است، زمانی که تصور می شود که ریتم شبانه روزی طول بکشد و کودک بیشتر اجتماعی شود. ، 64 شیوع در نوجوانان 7 تا 16 درصد است.

12،31،34 اختلال با استفاده از تاریخچه بیمار و مستند سازی خواب و بیداری در یک دفتر خاطرات یا ورود به سیستم تشخیص داده می شود. نگرانی های والدین معمولا بر روی اواخر زایمان (2 ساعت و یا بیشتر)، خوابیدن، بیدار شدن از خواب، و خستگی مدرسه تمرکز می کنند. با این حال، بیداری مکرر شبانه غیر معمول است و معماری خواب معمولا طبیعی است.

درمان با هماهنگ کردن ریتم شبانه روزی با زمان خواب بیدرنگ تمرکز دارد. همانند در همه اختلالات خواب، حفظ چرخه خواب بیدار به طور منظم و تمرین کردن بهداشت خوب خواب، پایه و اساس درمان است. مهم است که از چراغ های روشن قبل از خواب استفاده شود.

حذف همه دستگاههای نوری (مانند الکترونیک، رسانه های قابل حمل، رایانه لوحی، تلفن همراه) از اتاق خواب ممکن است سودمند باشد. درمان روشن نور که برای اولین یا دو ساعت اول پس از بیداری استفاده می شود نیز ممکن است سودمند باشد و ریتم شبانه روز را تقویت کند .31 شواهد قوی وجود دارد که مکمل ملاتونین (0.3 تا 5 میلی گرم 1.5 تا 6.5 ساعت قبل از زمان خواب مطلوب) یک درمان مؤثر است برای تأخیر در خواب اختلال فاز خواب، اگر چه دوز یا زمان دقیق مشخص نشده است.

اختلال خواب در کودکان و نوزادان
اختلال خواب در کودکان

سندرم پاهای بی قرار در کودکان

میزان سندرم پاهای بیقراری در کودکان مشخص نیست، اما مطالعات محدود، نشان می دهد که شیوع آن 2٪ است. این بیماری با احساس ناخوشایند در پاها مشخص می شود و تمایل به حرکت  دادن پاهادر شب نمود پیدا میکند.

تکان ندادن پا ها علائم  را بدتر می کند و حرکت دادن باعث فراهم شدن مقداری  تسکین در فرد میشود. علائم دیگر عبارتند از مشکل  به خواب رفتن، مقاومت در برابر خواب، رشد  دردها و علائم مشابه بیماری، کمبود توجه و بیش فعالی است. این وضعیت در کودکان با رفتار و خلق منفی و کاهش شناخت و توجه مرتبط است  و بیشتر  کودکانی که  مبتلا به بیش فعالی و کمبود توجه هستند رایج است.

اختلال  عملکرد دوپامین،  عوامل ژنتیکی و کمبود آهن، نقش مهمی در پاتوژن های سندرم پاهای بیقرار دارد . علاوه بر این، علائم ممکن است با فعالیت بدنی بیش از حد یا ناکافی ،استفاده از کافئین، نیکوتین، آنتی هیستامین ها ،  داروهای  باز جذب سرتونین های انتخابی، مهار کننده ها و یا داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای تشدید شود.

تشخیص سندرم پاهای بیقرار در کودکان می تواند چالش برانگیز باشد زیرا ممکن است نتوانند علائم اصلی را توصیف کنند.  زمانی تشخیص می تواند صورت بگیرد، که پیشینه و سابقه ی فرد با  حده اقل دو مورد از موارد زیر در تناقض نباشد. وجود اختلال  خواب در یک شخص درجه یک خانواده، و یا  بروز 5  بار یا یشتر  پرش عضلانی و حرکتی دوره ای اندام در هر ساعتی که در طی انجام تست خواب ( پلی سومنوگرافی) خوابیده است وجود داشته باشد.

هنگامی که سندرم پاهای بیقرار در فرد تشخیص داده می شود، درمان محافظه کارانه ای که اجتناب از عوامل تشدید کننده  است در نظر گرفته میشود. از آنجا که کمبود آهن در کودکان شایع است، اندازه گیری سطح فریتین مستدل است  و  مصرف مکمل آهن زمانی شروع  میشود که  سطح فریتین کمتر از 50 میکروگرم در لیتر باشد،  در این صورت  باید هر سه ماه  دوباره  این قضیه در آنها چک شود. هیچ دارویی برای درمان سندرم پاهای بیقرار در کودکان تایید نشده است. بیماران با علائمی که به درمان های محافظه کار پاسخ نمی دهند باید برای ارزیابی بیشتر ارجاع داده شوند.

مترجم و محقق: محجوبه فاموری

دیدگاه‌ خود را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

پیمایش به بالا